Raport PwC: Kraków wśród najszybciej rozwijających się metropolii

W ciągu dekady 2004–2014 Kraków odnotowywał umiarkowane tempo średniego wzrostu siedmiu kapitałów – 2,6 proc. wobec przeciętnej 3,1 proc. W kolejnej dekadzie 2014–2024 wyraźnie przyspieszył, bo w porównaniu z pozostałymi 11 metropoliami rozwijał się w tempie 4 proc., gdy średnia wynosiła 3,7 proc. Dzięki temu Kraków znacząco zmniejszył dystans dzielący go od Warszawy i osiągnął lepsze zrównoważenie kapitałów rozwojowych.

To wnioski, do których doszli autorzy 5. edycji „Raportu o stanie polskich metropolii” autorstwa PwC Polska. Przygotowany przez nich dokument jest analitycznym spojrzeniem na ostatnie 20 lat rozwoju 12 metropolii, ze wskazaniem na ich mocne strony, ale też deficyty, czyli obszary, nad którymi trzeba jeszcze popracować, żeby potencjał rozwojowy został w pełni wykorzystany.

Kapitały, czyli co?

Co kryje się pod siedmioma kapitałami? Krótko mówiąc, to takie obszary, jak: Kapitał Instytucjonalno-Demokratyczny (sprawność funkcjonowania instytucji miejskich i aktywność społeczeństwa obywatelskiego), Kapitał Techniczny i Infrastrukturalny (szeroko pojęta infrastruktura, w tym mieszkania, transport, dostępność nowoczesnych usług i mediów), Kapitał Kultury i Wizerunku (sposób postrzegania miasta), Kapitał Jakości Życia (warunki życia, środowisko), Kapitał Źródeł Finansowania (zdolność pozyskiwania środków na rozwój), Kapitał Atrakcyjności Inwestycyjnej (zdolność przyciągania krajowych i zagranicznych inwestorów) oraz Kapitał Ludzki i Społeczny (jakość zasobów ludzkich).

Badane w raporcie 20 lat to okres członkostwa Polski w Unii Europejskiej, a także największego sukcesu gospodarczego w historii kraju. Przeciętny PKB na głowę mieszkańca Polski podniósł się z 51 proc. średniej UE-27 w roku 2003 do 77 proc. średniej UE-27 w roku 2023. Przeciętne tempo wzrostu PKB na głowę mieszkańca 12 polskich metropolii było wyższe niż w skali całego kraju.

Kraków w ciągu dwóch dekad od wstąpienia Polski do UE zrealizował ponad 420 projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych o łącznej wartości prawie 10 mld zł, z czego ponad 5 mld zł pochodziło z funduszy unijnych. Przemiana, jaką miasto przeszło w tym czasie, była możliwa m.in. dzięki wdrażaniu polityki spójności.

– Środki unijne znacząco wsparły działania w zakresie ochrony środowiska, budowy dróg i rozwoju transportu, rewitalizacji, wspierania przedsiębiorczości, wzmacniania tkanki społecznej i zaangażowania obywatelskiego, ochrony zdrowia, edukacji, kultury, turystyki czy sportu. Dzisiaj wszyscy jesteśmy beneficjentami zmian, które zaszły w tych obszarach. Ale jednocześnie wiemy, że nie możemy na tym poprzestać, ponieważ po pierwsze nadchodzą nowe wyzwania, a po drugie te, które już znamy, domagają się od nas jeszcze skuteczniejszej odpowiedzi. Dlatego inwestujemy m.in. w zieloną transformację, w tym adaptację miasta do zmian klimatu, w budowę zintegrowanego, nowoczesnego systemu transportowego, z metrem jako jego częścią, w wypracowanie nowych funkcji dla obszarów, którym w dotychczasowej dyskusji o rozwoju miasta nie poświęcano zbyt wiele uwagi, a które na to zasługują, ponieważ mogą stać się siłą napędową dla nowej gospodarki, w tym nowoczesnego przemysłu. Wzmacnianie atrakcyjności inwestycyjnej miasta, dywersyfikacja potencjału gospodarczego, zrównoważenie finansów, sprawne pozyskiwanie środków zewnętrznych zapewni miastu stabilny rozwój i możliwość realizowania ambitnych, innowacyjnych projektów – mówi prezydent Krakowa Aleksander Miszalski.

Gdzie i jak wzmocnić prorozwojowy kurs Krakowa?

„Łączny zasób kapitałów rozwojowych Krakowa zwiększył się ze 100 w roku 2004 do 166 w roku 2014, a następnie do 371 w roku 2024” – zauważają autorzy raportu. Dwie dekady temu najsłabiej rozwinięte były kapitały: Atrakcyjności Inwestycyjnej, Techniczny i Infrastrukturalny oraz Źródeł Finansowania. Do 2014 roku nastąpiła wyraźna poprawa w zakresie większości kapitałów, a w kolejnej dekadzie najszybciej rozwijały się kapitały: Atrakcyjności Inwestycyjnej i Instytucjonalno-Demokratyczny, a także stanowiący o sile miasta kapitał Ludzki i Społeczny. Systematyczny był postęp w zakresie kapitału Jakości Życia, nieco wolny natomiast, gdy chodzi o kapitał Źródła Finansowania. Dziś, w ocenie autorów raportu, Kraków potrzebuje intensyfikacji działań przede wszystkim w takich obszarach, jak: pozyskiwanie środków zewnętrznych na rozwój oraz zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej (m.in. poprzez jeszcze lepszą współpracę na linii biznes – nauka – administracja publiczna).

– Kraków to jedno z tych miast, które dobrze wykorzystały ostatnią dekadę. Kluczowa była nie tylko skala wzrostu, ale też jego struktura. Poprawa objęła zarówno twarde aspekty, jak infrastruktura czy dostępność usług, jak i bardziej miękkie: jakość instytucji, aktywność obywatelska, kapitał społeczny. Warto zwrócić uwagę, że to nie jest odosobniony przypadek. W wielu polskich metropoliach widać dojrzalsze podejście do zarządzania rozwojem: miasta uczą się projektować zmiany w oparciu o dane, szukają współpracy z mieszkańcami, wdrażają innowacje miejskie. W efekcie polskie miasta dziś nie tylko dynamiczne się rozwijają, ale są też coraz bardziej świadome swojej roli – mówi Dionizy Smoleń, partner PwC Polska, lider zespołu usług dla sektora publicznego.

Jak zauważają autorzy raportu, jednym z kluczowych czynników rozwoju gospodarczego i społecznego polskich metropolii był rozwój kapitału ludzkiego. Miarą tego rozwoju jest wzrost poziomu wykształcenia ludności. Stan środowiska naturalnego, w tym zwłaszcza silne zanieczyszczenie powietrza, jest stałym przedmiotem troski w większości polskich metropolii. Poprawie sytuacji sprzyjały podejmowane działania na rzecz ochrony środowiska, w tym zwłaszcza ograniczenia emisji niskiej związanej z ogrzewaniem domów, szkodził jej natomiast rosnący ruch samochodowy. W badanym okresie nastąpiła wyraźna poprawa sytuacji, co pokazuje znaczne zmniejszenie średniorocznego stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 między rokiem 2010 a 2023.

– Ostatnie dwie dekady to okres bezprecedensowego rozwoju polskich metropolii. Zjawisko, które zaczęło się wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej, miało nie tylko charakter inwestycyjny, ale przede wszystkim strukturalny. Wzrost kapitału ludzkiego, poprawa jakości instytucji, rosnąca atrakcyjność inwestycyjna, to wszystko pozwoliło naszym metropoliom w relatywnie krótkim czasie zbliżyć się do standardów europejskich. W roku 2003 tylko dwa miasta przekraczały unijną średnią pod względem PKB na mieszkańca, dziś jest ich sześć, a przeciętna dla polskich metropolii przewyższa średnią unijną. To silny sygnał, że proces doganiania Europy Zachodniej dokonuje się na naszych oczach – mówi prof. Witold Orłowski, główny doradca ekonomiczny PwC Polska.

O badaniu PwC

Pomiar potencjału rozwojowego polskich metropolii bazuje na autorskiej metodzie 7 kapitałów. Zakłada ona, że dla harmonijnego rozwoju niezbędne jest jednoczesne posiadanie wielu różnorodnych zasobów. Analiza PwC prowadzona jest nieprzerwanie w cyklach 4- lub 5-letnich od 2006 r., a zachowanie ugruntowanej i spójnej metodologii zapewnia porównywalność poszczególnych edycji, pomimo że dobór szczegółowych wskaźników na przestrzeni lat ulega pewnym zmianom. Różnice te wynikają głównie ze zmian zachodzących w społeczeństwie i gospodarce.